Viminacijum će za 60 ili 70 godina biti jedan od najznačajnijih arheoloških lokaliteta u svetu, uveren je dr Miomir Korać, direktor Arheološkog instituta SANU i rukovodilac projekta Viminacijum. Ovaj entuzijastični arheolog, koga mediji u Srbiji opisuju kao „srpskog Indijana Džonsa“, na optimizam je dodatno podstaknut najnovijim otkrićem dve zlatne i jedna srebrna ploča sa tajanstveni napisima u jednom od antičkih grobova u tom gradu.

Na jednoj zlatnoj ploči su grčkim alfabetom ispisana imena bogova i demona, od Asirije i Vavilona do Egipta. Neobično je što je tekst pisan vertikalno, a ne horizontalno, a naučnici za sada nemaju objašnjenje za takav način pisanja. Pomenuto je ukupno 16 božanstava, demona ili duhova, među kojima su Ptah, Thobarabau, ali i Jahve. Posebno je mistično ime Sesengenfaranges. Stručnjaci smatraju da je reč o istorijskoj ličnosti a ne o demonu i da je reč o magu Sesenu, sinu Farangesovom.

„Zagonetka je otkud sva ta imena u grobu u Viminacijumu. Verujemo da su ispisana sa ciljem da se pokojnik zaštiti od svih poznatih demona, a oni koji su ih pisali, odnosno rodbina onoga ko je u grobu sahranjen, očigledno su bili dobro upućeni u mitologiju najznačajnijih dotadašnjih civilizacija“, kaže Korać.

Druge dve ploče (jedna zlatna i jedna srebrna), nađene u grobu u kome je sahranjena ženska osoba starosti između 25 i 35 godina, ispisane su isključivo simbolima. „Teško da će ti simboli ikada biti razjašnjeni, tako da će žena pored koje su ploče za nas ostati tajna. Mislim da je sasvim ispravno da tako i ostane“, dodaje Korać uz osmeh.

Pagani i hrišćani

Korać je uveren da najnovija otkrića imaju ogroman istorijski značaj i da otvaraju vrata detaljnijem istraživanju odnosa u rimskom društvu u prvih nekoliko vekova nove ere, kada se na horizontu pojavljivala nova hrišćanska ideologija a stare vere i ideologije slabile. Otkriće nije uzbudilo samo arheologe i druge naučnike nego i širu javnost, što pokazuje i činjenica da su klipovi o otkriću na sajtu Rojtersa u prvih nekoliko dana imali više od 2,5 miliona pregleda.

Na antičkom groblju na kome su pronađene zlatne i srebrne ploče su izmešani paganski i hrišćanski grobovi, pominju se različiti bogovi i demoni i sve to je vekovima stajalo pod plodnim oranicama ovog dela Srbije, čekajući arheologe. „Ako su sahranjivani na zajedničkom groblju, znači i da su u stvarnom životu živeli zajedno, jedni pored drugih, a ne odvojeno. To može da bude veoma važno saznanje o burnim vremenima u prvih nekoliko vekova nove ere i veliki podstrek za dalja istraživanja. Viminacijum će biti sve važniji, ne po očuvanosti zidina koje smo otkrili i koje ćemo otkriti, već po saznanjima koja će nam pružiti u sagledavanju rimskog uređenja i načina života.“, smatra Korać.

Viminacijum je, inače, bio glavni grad antičke rimske pokrajine Donja Mezija. Na osnovu dosadašnjih istraživanja se procenjuje da je imao oko 40.000 stanovnika, što ga je činilo najvećim gradom u regionu. Huni su ga uništili 443. godine i nikada nije obnovljen. Povoljna okolnost je što na tom mestu od najezde Huna na ovamo nisu građena naselja, što arheolozima olakšava istraživanja.

„Svi legijski logori se danas nalaze ispod savremenih gradova. Nema Londonijuma jer je ispod Londona, Mediolanum je ispod Milana, Singidunum je ispod Beograda. Viminacijum je jedino mesto koje je ostalo na ledini. U protekle tri do četiri decenije pronašli smo očuvane ostatke grada i ceo „grad mrtvih“ u kome je iskopano čak 14.000 grobova. Istraživanja se nastavljaju a u Viminacijumu je sakrivena tajna koja tek treba da se otkrije“, navodi Korać.

18 rimskih careva

Arheolozi su u Viminacijumu, inače, u stalnoj trci sa vremenom budući da se naselje nalazi praktično na površinskom kopu rudnika uglja Drmno, od koga u potpunosti zavisi rad važne srpske termocentrale. „Najpre mi iskopavamo, pa onda dolaze bageri da kopaju ugalj. Rudnik poštuje takav pristup, a veoma je važna i činjenica da smo uspeli da stavimo pod zaštitu 350 hektara rimskog grada i legijskog logora“, kaže Korać.

Grad je imao amfiteatar, vodovod, parno kupatilo i sve druge sadržaje koji su imali veći rimski gradovi tog vremena. Tokom vekova nakon hunskog razaranja ruševine su prepuštene ćudima prirode, ali i lokalnom stanovništvu koje ih je koristilo kao građevinski materijal. Još je austro-ugarski putopisac i etnolog Feliks Kanic u 19. veku zabeležio da je na putu od ostataka Viminacijuma do obližnjeg grada Požarevca video stotine volovskih kola natovarenih ciglom koja je vožena na lokalnu pijacu, gde je prodavana.

Korać i njegov tim se istraživanjima Viminacijuma bave već duže od tri decenije. On od 2000. godine rukovodi projektom „Viminacijum“, koji je proglašen za arheološki park. Srpska štampa ga opisuje kao „srećkovića“ koga bije glas da gde god zabode ašov iskopa nešto senzacionalno.  U jednom od grobova on i njegova ekipa su, između ostalog, pronašli najstariju predstavu Hristovog monograma iz druge decenije četvrtog veka.

Vminacijum je danas na preliminarnoj UNESKO listi, a Korać je uveren da će postati mesto na koje će dolaziti najznačajniji svetski istraživači i, naravno, odgovarajuća međunarodna i domaća finansijska podrška. Ceo antički period na ovom području smatra veoma važnim, naročito za razumevanje načina života i odnosa u društvu Rimskog carstva i ističe da je na teritoriji Srbije rođeno čak 18 rimskih careva.