Najpre je mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, početkom maja, služeći liturgiju u novoj Crkvi Preobraženja Gospodnjeg u Lijevče Polju, u selu Razboj kod Srpca, u bosansko-hercegovačkom entitetu Republika Srpska, nazvao četničkog vojvodu Pavla Đurišića “velikim junakom nepobjedivog karaktera”.

Ko je bio Pavle Đurišić?

Istoričar Radoje Pajović u svojoj knjizi “Pavle Đurišić” navodi da je “u prvo vrijeme Đurišić nastojao da svoju saradnju sa okupatorom prikrije od javnosti po svaku cijenu, jer se plašio da to narod ne bi odobrio niti bi podržao Đurišićevu borbu protiv NOP-a. Kada je uspio da od okupatora dobije naoružanje, hranu, platu, da učvrsti svoju organizaciju i protjera partizane, saradnja sa njim se više nije mogla prikrivati ali to tada za Đurišića nije bilo ni važno, jer je on uspio da postigne cilj i da ispuni očekivanja i Draže Mihailovića i italijanskog okupatora”.

Đurišić je, zahvaljujući prije svega Italijanima, formirao vojsku od 15.000 boraca i sa takvom vojskom tokom cijelog rata se žestoko, a često i uspješno obračunavao sa partizanima i komunistima. Đurišićeve jedinice počinile su i niz zločina nad muslimanskim stanovništvom.

Pajović u svojoj knjizi citira Đurišićevu naredbu da “svakog komunistu – partizana na koga se naiđe ili se u borbi uhvati, [treba] likvidirati po kratkom postupku”. U januaru 1942. Đurišićeve jedinice napale su i uništile 33 muslimanska sela u bjelopoljskom srezu. Tom prilikom ubili su oko 400 naoružanih ljudi i oko 1000 žena i đece.

Ovi istorijski podaci nisu nimalo zasmetali mitropolitu Joanikiju da, uz navođenje zloglasnog Pavla Đurišića, još jednom predstavi poziciju Srpske pravoslavne crkve o Drugom svjetskom ratu.

Beseda Joanikija izazvala je brojne reakcije, koje se uglavnom svode na to da je reč o pokušaju da SPC “negativnim istorijskim revizionizmom nametne svoju ideološku matricu i unese nemir među građane”, kako su naveli u Centru za demokratsku tranziciju (CDT).

Taman kad su se strasti malo smirile, arhiepiskop i mitropolit budimljansko-nikšićki Metodije nastavio je tamo gde je stao Joanikije. U subotu 7. juna, nakon služenja liturgije u manastiru Podmalinsko u blizini Šavnika, Metodije je izjavio da “od kraja Drugog svjetskog rata caruje titoističko-ustaška koalicija koja pravi genocid nad srpskim narodom”, kao i da su četničke vođe Dragoljub Mihailović i Pavle Đurišić bili “prvi gerilci koji su ustali protiv fašista u Evropi”, ali da su “istine o njima kasnije prikrivene lažima”.

Metodije je po završetku liturgije služio parastos pripadnicima prve i druge durmitorske četničke brigade i “žrtvama komunističkog progona”, Mihailoviću i pripadnicima Jugoslovenske vojske u otadžbini (JVUO).

Rekao je da su se, između ostalog, okupili zbog “velikih i najvećih vitezova i heroja Drugog svjetskog rata”, kao i da je “najveća šizofrenija” na ovim prostorima to što je u Podgorici podignut spomenik “najvećem monstrumu”, vođi Narodnooslobodilačkog pokreta u Drugom svjetskom ratu, Josipu Brozu Titu.

Naravno, kako to već biva, nije prošlo bez reakcija “običnog puka”. Neposredno nakon liturgije, na društvenoj mreži Fejsbuk pojavio se video snimak koji je napravljen u restoranu “Radovče” u Podgorici, na kome se vidi i čuje kako se, uz pjesmu “Đurišiću, mlad majore”, veliča četnički vojvoda i ratni zločinac Pavle Đurišić. Restoran “Radovče” je u vlasništvu Srednje stručne škole “Sergije Stanić” i u njemu se obučavaju učenici.

Predstavnici vlasti, koju čine i prosrpske partije bivšeg Demokratskog fronta (DF), čuvajući mir u vladajućoj koaliciji, nisu se oglašavali povodom ovih događaja. Ni Srpska pravoslavna crkva nije davala dodatne komentare uprkos veoma oštrim reagovanjima javnosti.

O posljedicama, očigledno, ni jedni ni drugi previše ne razmišljaju. Međutim, svima je jasno da ovakvi pokušaji revizije istorije Drugog svjetskog rata samo produbljuju već postojeće podjele koje ozbiljno nagrizaju crnogorsko društvo.